Τι μπορεί να μας διδάξει ο Αριστοτέλης για την τεχνητή νοημοσύνη και τη διαχείριση των δραματικών αλλαγών που αυτή προκαλεί; Αυτή είναι η κεντρική ιδέα της ημερίδας «The Lyceum Project: AI Ethics with Aristotle», η οποία θα λάβει χώρα στο Ωδείο Αθηνών στις 20 Ιουνίου. Η διοργάνωση πραγματοποιείται σε συνεργασία με το Oxford Institute for Ethics in AI, το Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ, τον Σύνδεσμο «Δημόκριτος» και το World Human Forum.

Με αφορμή την εκδήλωση, η εφημερίδα είχε την ευκαιρία να συνομιλήσει με τον Τζων Τασιούλα, διευθυντή του Oxford Institute και καθηγητή Ηθικής και Νομικής Φιλοσοφίας. Συζήτησαν τη φύση της νοημοσύνης, την αξία της ανθρώπινης ζωής στην εποχή των υπερ-έξυπνων μηχανών και πολλά άλλα θέματα.

ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ
Ο Τζων Τασιούλας περιγράφει την τεχνητή νοημοσύνη ως μία πρόκληση για την ανθρωπότητα, καθώς συνδέεται με τη δυνατότητά μας για ορθολογική σκέψη, δημιουργία πεποιθήσεων και έλλογη λήψη αποφάσεων. Η τεχνητή νοημοσύνη μιμείται αυτό το χαρακτηριστικό σε σημαντικό βαθμό, θέτοντας σε αμφισβήτηση την ίδια την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και αξία. Έχουμε δηλαδή δημιουργήσει συστήματα που προσομοιώνουν τις δυνατότητες αυτές, που βρίσκονται στον πυρήνα της ανθρώπινης φύσης.

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΚΑΙ ΑΙ
Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, η ύπαρξη κανόνων που μπορούν να προβλέψουν κάθε πιθανή μελλοντική κατάσταση είναι αδύνατη. Επομένως, απαιτείται κρίση. Ο Τασιούλας εξηγεί πως πρέπει να εξετάσουμε θερμά τα ερωτήματα που προκύπτουν: πρέπει να αναθέτουμε αποφάσεις στις μηχανές; Και τι συνεπάγεται αυτό για την ανθρώπινη κρίση και δράση; Οι δικαστές, για παράδειγμα, θα δέχονται τις συστάσεις των μηχανών στη διαδικασία απονομής δικαιοσύνης;

Η αριστοτελική θεωρία προσφέρει ένα πλαίσιο για να διαχειριστούμε αυτά τα ζητήματα, επισημαίνει ο Τασιούλας. Μας διδάσκει να εστιάζουμε σε ερωτήματα για το τι συνιστά καλή ζωή και όχι να περιοριζόμαστε σε υποχρεώσεις και δικαιώματα. Χρησιμοποιώντας το παράδειγμα της φροντίδας ηλικιωμένων, ο φιλόσοφος σημειώνει πως πέρα από το σεβασμό δικαιωμάτων, πρέπει να εξετάσουμε τις ανθρώπινες αξίες όπως η υπομονή και η καλοσύνη.

Η ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ
Η έννοια της αριστοτελικής φρόνησης αποτελεί ουσιώδες στοιχείο της σκέψης που δεν μπορούν να μιμηθούν οι μηχανές. Αφορά την επιλογή των σωστών σκοπών και όχι μόνο των μέσων για την επίτευξή τους. Εδώ αναδεικνύεται το γεγονός ότι ένας άλγοριθμος, όσο περίπλοκος κι αν είναι, λειτουργεί με τη λογική της μοναδικότητας. Ωστόσο, στην πραγματική ζωή, ενδέχεται να μην υπάρχει μία και μοναδική σωστή απόφαση.

Το αριστοτελικό πλαίσιο επιτρέπει την αναγνώριση πολλαπλών εναλλακτικών λύσεων. Σε αυτήν την κατεύθυνση, τίθεται το ερώτημα: οι αποφάσεις πρέπει να παραμείνουν ανθρώπινο προνόμιο ή να μεταβιβαστούν σε μηχανές;

Η ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ ΤΗΣ AI
Ο φιλόσοφος υποστηρίζει ότι είναι ανόητο να αποκλείσουμε την πιθανότητα ότι στο μέλλον τα συστήματα AI θα είναι ικανά να κατανοήσουν την ηθική διάσταση της ζωής. Η τεχνητή νοημοσύνη στερείται της κοινής λογικής, η οποία είναι προϊόν της ανθρώπινης ζωής, εξηγεί. Μια παρομοίωση με τους θεούς της αρχαίας Ελλάδας θυμίζει πως αυτοί, ως μη ανθρώπινοι, δεν ακολουθούσαν ηθικούς κώδικες. Στον ίδιο βαθμό, τα συστήματα AI, ακόμα κι αν αποκτήσουν ηθική αίσθηση, ενδέχεται να μην ευθυγραμμιστούν με τις ανθρώπινες αξίες.

ΧΡΗΣΗ ΩΣ ΕΡΓΑΛΕΙΑ
Εν κατακλείδι, τα συστήματα AI προτείνονται να λειτουργούν ως “ευφυή εργαλεία, όχι ως συνάδελφοι”. Ακόμα κι αν φτάσουν να εμφανίζουν χαρακτηριστικά έλλογης συνείδησης, η χρήση τους πρέπει να παραμείνει στην υπηρεσία του ανθρώπου. Υπάρχουν όμως συγκρούσεις, καθώς η ανάπτυξη Γενικής Τεχνητής Νοημοσύνης (ΓΤΝ) θα απαιτήσει μια νέα ηθική αντιμετώπιση, όπως σημειώνει ο συνομιλητής, αναφέρει ότι αν δεν πρόκειται να χρησιμοποιούμε τα συστήματα ΓΤΝ ως εργαλεία, τότε για ποιόν λόγο να τα δημιουργήσουμε;

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
Η συζήτηση μεταβαίνει από τη φιλοσοφία στην πολιτική οικονομία, επικεντρώνοντας στο έργο του Νταρόν Ατζέμογλου. Ο Τασιούλας εκφράζει ελπίδες, χωρίς να είναι απόλυτα αισιόδοξος, ότι η ΑΙ θα χρησιμοποιηθεί προς όφελος των πολλών. Απαιτείται περισσότερος δημοκρατικός έλεγχος στην εξέλιξη της τεχνολογίας, σημειώνει, αναφέροντας την πλατφόρμα «Polis» στην Ταϊβάν ως παράδειγμα. Ο ίδιος επικρίνει την αποκλειστική συμμετοχή εξειδικευμένων κύκλων και τονίζει τη σημασία των αξιολογικών κρίσεων σε επίπεδο κοινωνίας.